Bổ nhiệm và nhậm chức

Ngày 22 tháng 12 năm 2018, Giáo hoàng Phanxicô, với sự đồng ý từ phía Việt Nam, tuyên bố thiết lập tân Giáo phận Hà Tĩnh, gồm hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh tách ra từ Giáo phận Vinh, đồng thời thuyên chuyển giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp, đang là Giám mục Giáo phận Vinh làm Giám mục Tiên khởi Hà Tĩnh. Về phía Giáo phận Vinh sau khi chia tách, Tòa Thánh quyết định giám mục Nguyễn Hữu Long được bổ nhiệm làm Giám mục chính tòa Giáo phận Vinh.[67][68] Giám mục Nguyễn Hữu Long trở thành là người quản lý giáo dân Công giáo trên địa bàn tỉnh Nghệ An, với số lượng 282.254 giáo dân trên tổng số 3.104.270 người, tỷ lệ 9%. Giáo phận gồm 13 giáo hạt, 108 giáo xứ, 377 giáo họ. Linh mục đoàn giáo phận sau khi chia tách còn lại 179 linh mục đã bao gồm 11 linh mục dòng, 1.414 tu sĩ nam nữ, 142 chủng sinh, 40 tiền chủng sinh.[32] Ngay ngày 23 tháng 12, Tòa Giám mục Vinh đã ra thông báo về bổ nhiệm này.[69]

Trả lời phỏng vấn của đài Vatican News trong bối cảnh Tòa Thánh đã công bố tin bổ nhiệm, giám mục Nguyễn Hữu Long chia sẻ về cảm xúc của mình trước tin bổ nhiệm là vui, buồn, lo và bình an. Ông cho rằng ông vui vì với việc bổ nhiệm ông làm lãnh đạo giáo phận Vinh có số giáo dân rất lớn, có số giáo dân nhiệt thành và lịch sử Công giáo dày dặn. Giám mục Long cho rằng việc bổ nhiệm thể hiện sự tín nhiệm của Giáo hoàng và Tòa Thánh đối với ông. Ông cho biết mình buồn vì phải chia tay giáo phận Hưng Hóa mà ông đã công tác trong suốt hơn 5 năm vừa qua và những tưởng sẽ gắn bó cho đến khi qua đời. Nói về sự lo âu vì với gánh nặng chức giám mục Vinh nhưng ông cho biết ông bình an khi vâng phục Thiên Chúa.[16]

Ngày 2 tháng 1 năm 2019, một phái đoàn các linh mục Giáo phận Vinh đã đến Giáo phận Hưng Hóa chào thăm Tân giám mục chính tòa của giáo phận. Chia sẻ trong cuộc gặp, giám mục Long chia sẻ tâm trạng của mình: “Trong tâm trạng của tôi cũng vui buồn lẫn lộn, phải rời xa nơi mà đã từng gắn bó được 5 năm để đến với một vùng đất mới. Nhưng sẽ luôn tìm và vâng theo thánh ý Chúa trong mọi sứ vụ, đặc biệt nơi sứ vụ mới tại miền đất Nghệ để làm vinh danh Thiên Chúa và cũng nhớ đến cái tên Hưng Hóa trong những giờ cầu nguyện hằng ngày”.[70][71] Nhắc đến các giáo dân tại miền núi Tây Bắc giám mục Long đã từng đồng hành, ông cho biết giáo dân H'Mông rất mến ông và ông rất thương họ. Giám mục Long cũng cho biết, phải chia tay giáo dân dân tộc tại giáo phận cũ, ông rất buồn.[72]

Nhận xét về giáo dân giáo phận Vinh, giám mục Nguyễn Hữu Long đánh giá giáo dân nơi đây đoàn kết, giữ đạo tốt, sinh hoạt mục vụ đông đảo và ơn gọi tu trì phong phú. Tuy nhiên, ông cũng nhận định rằng ông đã từng nghe đến việc người Vinh cứng đầu, bảo thủ, cực đoan,...[32] Nói đến đường hướng mục vụ tại giáo phận, giám mục Long cho biết ông sẽ đi theo đường hướng của các vị tiền nhiệm, tuy vậy có cập nhật hóa cho hợp với thời điểm mới. Giám mục Long cho rằng phương pháp Xem-Xét-Làm của Công giáo Tiến hành phù hợp cho mọi việc và mọi nơi. Ông cũng cho biết sẽ điều hành giáo phận theo hướng tập đoàn tính và đồng trách nhiệm.[73]

Trong khuôn khổ bài phỏng vấn của Vatican News trong dịp tin tức bổ nhiệm vừa được công bố, trả lời về việc số giáo dân Việt Nam chỉ tăng nhờ tăng dân số tự nhiên trên cương vị Chủ tịch Uỷ ban Loan báo Tin Mừng, thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam, giám mục Nguyễn Hữu Long nhận định việc truyền giáo tại Việt Nam không đơm hoa kết trái và cho biết thêm rằng tỷ lệ người Công giáo tại Việt Nam không tiến triển trong hơn bốn thập niên. Tuy vậy, ông cho rằng nếu nhìn nhận vấn đề này trên ý nghĩa làm cho Phúc Âm đi vào đời sống cá nhân và xã hội thì việc truyền giáo đã thành công. Nói về sứ mạng truyền giáo tại Việt Nam, giám mục Long cho rằng người Công giáo Việt Nam không quan tâm thi hành sứ mạng truyền giáo, chỉ dừng ở mức giữ đạo cho bản thân. Nói đến sự ảnh hưởng của sự đa dạng văn hóa từ những nơi giám mục Long từng sinh sống làm làm việc, ông cho rằng: Hà Nội cho ông sự tinh tế, Quảng Nam – Đà Nẵng cho ông tinh thần chịu đựng gian khổ, Huế cho ông tính cách nhẹ nhàng và Hưng Hóa cho ông kinh nghiệm về đời sống Mục Tử.[16]

Sáng ngày 18 tháng 1 năm 2019, các thành phần giáo phận Hưng Hóa chúc tết các giám mục giáo phận, đồng thời chia tay giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long.[74] Rời khỏi giáo phận Hưng Hóa sáng ngày 20 tháng 1, đoàn linh mục và nữ tu sĩ dòng mến Thánh giá Hưng Hóa đã đến Tòa Giám mục Xã Đoài là Tòa Giám mục của Giáo phận Vinh vào 15 giờ trưa cùng ngày. Tại đây, ngoài hai vị tiền nhiệm là Giám mục Phaolô Maria Cao Đình Thuyên và Phaolô Nguyễn Thái Hợp, các đại diện tầng lớp linh mục, tu sĩ và giáo dân đã chờ đón sẵn vị Tân giám mục chính tòa.[9]

Sáng ngày 22 tháng 1 năm 2019, Giáo phận Vinh tổ chức lễ kết thúc nhiệm vụ Giám mục Vinh của Giám mục Nguyễn Thái Hợp. Tại buổi lễ này, với một ý nghĩa biểu tượng, giám mục Hợp đã trao Gậy mục tử, biểu tượng quyền cai quản giáo phận Vinh cho người kế nhiệm là giám mục Nguyễn Hữu Long.[75]

Ngày 11 tháng 2 năm 2019, phái đoàn dầu đầu bởi ông Thái Thanh Quý – Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân tỉnh Nghệ An, làm Trưởng đoàn đến chúc mừng Tân giám mục Giáo phận Vinh Nguyễn Hữu Long. Phía chính quyền cam kết thực hiện tốt các chủ trương chính sách và tạo điều kiện tốt cho các sinh hoạt tôn giáo trong Giáo phận Vinh. Tại buổi tiếp đón, giám mục Long bày tỏ lòng cảm ơn chính quyền địa phương đồng thuận việc bổ nhiệm từ Tòa Thánh, chọn giám mục Long về Giáo phận Vinh, đồng thời mong muốn xây dựng quan hệ tốt đẹp với chính quyền.[76]

Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long chính thức nhận chức vụ giám mục Giáo phận Vinh vào ngày 12 tháng 2 năm 2019. Tham dự lễ nhậm chức có Tổng Giám mục Marek Zalewski, Đại diện Tòa Thánh không thường trú tại Việt Nam, Hồng y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn và 31 giám mục Việt Nam cùng gần 400 linh mục và nhiều tu sĩ nam nữ, giáo dân từ các Giáo phận khác nhau. Đánh giá về giám mục Long, Chủ tịch Hội đồng giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh bày tỏ sự tin tưởng thông qua việc đề cập các khoảng thời gian: 29 năm linh mục, 2 năm Giám đốc Chủng viện và 5 năm giám mục.[77] Trong buổi lễ này, giám mục Long cũng dành lời cảm ơn đến chính quyền các cấp, từ trung ương đến địa phương. Tân giám mục Vinh cũng nêu quan điểm rằng với sứ vụ lãnh đạo tôn giáo, ông mong muốn có sự tiếp xúc, trao đổi và giải quyết cách tốt đẹp các khó khăn xảy ra, tránh gây đổ vỡ mối quan hệ, tạo sự đoàn kết, tôn trọng để người Công giáo góp phần xây dựng Tổ quốc.[1]

Sau khi nhậm chức, ngày 24 tháng 02 năm 2019, Giám mục Nguyễn Hữu Long đã đến trụ sở nhà nguyện Giáo phận Vinh tại Thành phố Hồ Chí Minh và thăm đồng bào giáo dân trong cộng đồng di dân Giáo phận Vinh tại đây.[78]

Mục vụ giai đoạn 2019 - 2020

Các giám mục Việt Nam từ 27 giáo phận họp Đại hội XIV Hội đồng Giám mục Việt Nam tại trung tâm Mục vụ Giáo phận Hải Phòng vào cuối tháng 9 và đầu tháng 10 năm 2019. Trong khuôn khổ đại hội, các giám mục đã sắp xếp và bầu chọn nhân sự trong hội đồng. Kết quả, các giám mục tiếp tục chọn Giám mục Nguyễn Hữu Long đảm trách vai trò Chủ tịch Uỷ ban Loan báo Tin Mừng, trực thuộc Hội đồng Giám mục trong nhiệm kỳ 2019 – 2022.[2] Giám mục Nguyễn Hữu Long tham dự hội thảo 400 năm hình thành và phát triển chữ Quốc ngữ trong lịch sử loan báo Tin Mừng tại Việt Nam tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Hội thảo kéo dài trong hai ngày 25 và 26 tháng 10 năm 2019.[79]

Giám mục Nguyễn Hữu Long nhận lời mời phỏng vấn của Vatican News trong khuôn khổ tháng truyền giáo ngoại thường (tháng 10 năm 2019), kỷ niệm 100 năm Tông Thư Maximum Illud. Trả lời về vấn đề Giáo hội Công giáo tại Việt Nam đã chuẩn bị thế nào để hưởng ứng lời kêu gọi của Giáo hoàng Phanxicô về Tháng truyền giáo ngoại thường, giám mục Long cho biết Uỷ ban đã tổ chức hai khóa bồi dưỡng thần học về Truyền giáo (tháng 7 năm 2019), họp các linh mục trưởng ban truyền giáo, các tu sĩ thuộc các dòng tu tại Vinh (cuối tháng 8), dịch thuật và phát hành cuốn sách Được Rửa Tội và được sai đi trên trang web Hội đồng Giám mục Việt Nam, dịch thuật Sứ điệp truyền giáo 2019 và tài liệu học hỏi đi kèm và đề nghị thiết lập các Hội giáo hoàng truyền giáo tại Việt Nam. Nói về các thách đố khi quản lý giáo phận Vinh, ông nhận định giáo phận Vinh là giáo phận rộng về địa lý, số giáo dân lớn với đời sống đạo mạnh mẽ. Ông cho biết đang thực hiện các chuyến viếng thăm mục vụ đế xây dựng chương trình mục vụ. Nhắc đến những trăn trở cá nhân, giám mục Nguyễn Hữu Long cho rằng đời sống nghèo khổ khiến nhiều người trẻ bỏ học, đi làm ăn nơi xa và đạo Công giáo bị hiểm lầm và nghi ngại làm ảnh hưởng đến việc truyền giáo. Giám mục Long cho biết ông muốn xây dựng giáo phận Vinh trên bốn tiêu chí: Trở thành Cộng đoàn Đức Tin vững mạnh, một cộng đoàn mục vụ sốt sắng, một cộng đoàn Bác ái - Yêu thương và một cộng đoàn Phúc âm hóa mạnh mẽ.[80][81]

Giám mục Nguyễn Hữu Long cũng trả lời phỏng vấn của Báo Công giáo và Dân Tộc trong tháng Truyền giáo đặc biệt. Khi được hỏi về thực trạng tu sĩ và giáo sĩ Việt Nam khi được gửi đi truyền giáo gặp nhiều khó khăn và thu được kết quả ở mức khiêm tốn so với ước muốn, giám mục Long nhận định vấn đề ngôn ngữ là thách thức đầu tiên nhưng không thể không khắc phục. Thách thức thứ hai, giám mục Long cho rằng là tinh thần dấn thân, hòa nhập với cuộc sống bản địa trong việc truyền giáo. Nói về những dự định tiếp theo việc cử hành Tháng truyền giáo Ngoại thường, giám mục Long cho rằng Uỷ ban xác định vai trò của ủy ban là khuyến khích việc truyền giáo tại Việt Nam bằng các hoạt động cụ thể. Ông cũng bày tỏ mong ước tháng Truyền giáo đặc biệt là đòn bẩy để giáo hội Công giáo tại Việt Nam quan tâm đến việc truyền giáo.[82]

Nói đến thảm cảnh 39 người chết trong Vụ 39 người Việt chết ở Essex, Anh (còn gọi là: Sự kiện Grays 2019), Giám mục Nguyễn Hữu Long cho rằng đa số các nạn nhân thuộc giáo phận Vinh và Hà Tĩnh. Viết trong thư mục vụ gửi đến giáo dân ngày 29 tháng 10 năm 2019, Giám mục Long cho biết ông cảm thấy ấm lòng khi nhiều nơi trong giáo phận Vinh cầu nguyện cho các nạn nhân và nâng đỡ gia đình thân nhân, dù phần lớn trường hợp cần xác minh thêm. Trong thư, Giám mục Long nhắc nhở giáo dân rằng cuộc sống là quà tặng từ Thiên Chúa và con người cần trân quý và bảo vệ cuộc sống không chỉ của cá nhân mình mà còn của người khác. Vị giám mục giáo phận Vinh cũng gửi lời cảm thông và những lời cầu nguyện đến những gia đình đang sống trong những thời khắc khó khăn.[83]

Tiếp nối thông cáo của Hội đồng Giám mục Việt Nam về phòng chống dịch bệnh COVID-19 ngày 2 tháng 2 năm 2020, giám mục Nguyễn Hữu Long đề nghị các giáo hữu trong giáo phận thực hiện tuần bảy ngày (9 đến 15 tháng 2 năm 2020) để cầu nguyện cho thế giới thoát cơn dịch bệnh nguy hiểm này, bằng những việc thực hành tôn giáo như lần hạt, cầu nguyện, viếng Thánh Thể, sám hối, hãm mình và thực thi bác ái. Về vấn đề cử hành các thánh lễ Công giáo trong tuần trên, giám mục Long đề nghị các linh mục cầu cho thế giới thoát khỏi dịch bệnh. Về phía các sinh hoạt tôn giáo tại giáo phận Vinh, ông yêu cầu tạm hoãn các cuộc lễ lớn, các chương trình sinh hoạt đông người và các phiên chầu lượt chỉ tổ chức trong nội bộ giáo xứ. Cuối thư, giám mục Nguyễn Hữu Long kêu gọi giáo dân đừng quá lo sợ và hoang mang, nhưng cần tin tưởng vào lòng thương xót của Thiên Chúa.[84] Ngày 24 tháng 3 cùng năm, Giám mục Nguyễn Hữu Long ấn ký thư mục vụ thứ hai nói về sinh hoạt tôn giáo trong tình hình bệnh dịch. Trong thư, ông cho rằng căn cứ tình hình dịch bệnh, chưa chấp thuận cho tạm dừng các thánh lễ tại giáo phận Vinh, đồng thời hướng dẫn một số biện pháp phòng tránh lây nhiễm trong các buổi lễ qua các nghi thức, cho phép các linh mục cử hành nhiều lễ để giảm số lượng giáo dân tham gia lễ,...Về tĩnh tâm, giám mục Giáo phận Vinh đề nghị các linh mục tĩnh tâm theo từng cụm giáo dân, hoặc phân chia theo các nhóm tuổi. Nói về cử hành bí tích Hòa Giải cách tập thể, Giám mục Long không chấp thuận phương thức tập thể, đề nghị giáo dân và linh mục giảm thiểu việc cử hành bí tích. Cuối thư, ông đề cập đến các nghi thức sinh hoạt thánh lễ trong Tuần Thánh, phổ biến đến các linh mục và bày tỏ ước nguyện đại dịch sớm chấm dứt.[85]

Ba ngày sau Thư mục vụ ngày 24 tháng 3, Giám mục Nguyễn Hữu Long chấp nhận cho dừng các thánh lễ Công giáo trên địa bàn giáo phận, sau khi nhận được nhiều góp ý. Quyết định này có hiệu lực từ ngày 28 tháng 3 năm 2020. Ngoài ra, giáo phận cũng đình chỉ tất cả các sinh hoạt mục vụ cộng đồng khác nhưng vẫn chấp thuận mở cửa nhà thờ để giáo dân đến cầu nguyện riêng. Ông đề nghị các gia đình giáo dân tăng cường các sinh hoạt đạo đức Công giáo như lần hạt Mân Côi, ngắm Thương Khó,.. cũng như tham gia các thánh lễ được truyền hình.Giám mục Nguyễn Hữu Long lưu ý các linh mục vẫn cử hành các bí tích và thăm viếng để những giáo dân có nhu cầu, tuy vậy cần có ý thức phòng tránh lây lan dịch bệnh. Cuối thư, Giám mục Nguyễn Hữu Long kêu gọi giáo dân sống liên đới và tỏ ra có trách nhiệm với cộng đồng thông qua thực hiện các hướng dẫn phòng dịch từ các cơ quan y tế cũng như công quyền.[86] Tiếp theo thông cáo ngày 28 tháng 3, ngày 2 tháng 4 năm 2020, Giám mục Nguyễn Hữu Long đã ấn ký thông báo mục vụ về cách nghi thức cử hành Tuần Thánh trong địa bàn Giáo phận Vinh.[87] Các sinh hoạt Công giáo trên địa bàn giáo phận Vinh đã trở lại bình thường kể từ ngày 9 tháng 5 năm 2020 sau thời gian Việt Nam chống dịch. Chánh văn phòng Tòa giám mục Nguyễn Hồng Ân thay mặt Giám mục Long ra thông cáo về thông tin này.[88]

Ngày 17 tháng 6 năm 2020, Giám mục Nguyễn Hữu Long, với thư thông cáo của Tòa giám mục Giáo phận Vinh đã thông báo thuyên chuyển sinh hoạt mục vụ của 30 linh mục trong giáo phận. Trong thông cáo này, có việc thay đổi Chánh văn phòng Tòa giám mục và việc linh mục Antôn Đặng Hữu Nam tạm nghỉ mục vụ.[89] Báo UCA News ngày 23 tháng 6 cho công bố bài báo Vietnamese priest suspended for speaking about politics (tạm dịch: Linh mục Việt Nam bị đình chỉ mục vụ vì lên tiếng về chính trị). Tờ báo này cho rằng người Công giáo lo ngại Giám mục giáo phận Vinh đã bị chính quyền gây áp lực đình chỉ linh mục Nam, một người mà họ đánh giá là một nhà hoạt động về công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Bài báo dẫn thông tin từ một đoạn clip trong đó linh mục Nam cho biết ông bất ngờ trước quyết định của Giám mục Long và cho biết mình được Giám mục Long nêu lý do tạm ngưng thi hành mục vụ là vì lý do sức khỏe và nói về chính trị. Giám mục Nguyễn Hữu Long không công khai giải thích về quyết định của mình với linh mục Đặng Hữu Nam. Trong khi linh mục Nam bác bỏ yếu tố sức khỏe của mình, nhiều giáo dân bày tỏ họ sốc trước quyết định đình chỉ mục vụ linh mục Nam.[90][gc 1]

Trong kỳ họp thường niên năm 2020 của Hội đồng Giám mục vào giữa tháng 10 năm 2020, các giám mục đã đề cử Giám mục Nguyễn Hữu Long làm phụ trách Hội Thừa sai Việt Nam trong vòng 5 năm.[92] Ông được chính thức bổ nhiệm chức danh này, kế nhiệm Giám mục Phêrô Trần Đình Tứ, người đã nhận nhiệm vụ này vào năm 1999.[3]